Liceum Plastyczne w Krośnie

Nowy horyzont - Paweł Leszega - wystawa rzeźby w Piwnicy PodCieniami

Szczegóły: Utworzono: Piątek, 28 czerwiec 2019 09:42

„Klocki dla Malewicza”

W 1913 lub 1914 roku Kazimierz Malewicz wyznaczał granice abstrakcji w malarstwie „Czarnym kwadratem na białym tle” - ikoną sztuki współczesnej. Mianem ikony zdefiniował dzieło sam autor, poprzez zawartą w nim transcendencję, symbolikę i anonimowość. Ten obraz - iluminacja idei – niemal pozbawiony fizycznych, malarskich cech, nie pozwala na „oglądanie” go, lecz zmusza do medytacji i hipnotyzuje.
Inspiruje. W latach 20-tych Malewicz rozszerzył suprematyzm o formy przestrzenne, tzw. „architektony” i „planity”. Rzeźba karmi się materią i przestrzenią, uwodzi formą i aluzją, a jej żywiołem jest światłocień. Te refleksje towarzyszyły mi, gdy na strychu pracowni znalazłem małe, dębowe klocki - zapomniany „odpad” po jakiejś większej pracy. Na kanciastych powierzchniach rysowała się charakterystyczna struktura słojów oraz faktura łańcucha piły spalinowej. Ułożyłem je na stalowej płycie w porządku: klocek sześcienny w środku, reszta po bokach. Powstał mini - labirynt z rozżarzonym do białości środkiem i szczeliną, przez którą możemy z niego uciec.

„Korab”

Dwa kawałki – kolorowe i dekoracyjne ścinki szlachetnego orzecha nie trafią do kominka. Będą częścią jakiegoś płynącego obiektu – jeden - większy i drugi, trochę wątły, lecz obiecujący, który go wesprze. Dotknięte półokrągłym dłutem zaczynają brzmieć, ale ich improwizowana melodia jest trochę niejasna i nieśmiała. Może próbują odegrać śpiew syren lub szum fali? Stawiają duży opór, bo struktura tego gatunku jest zwarta, jakby sklejona jakimś tajemniczym spoiwem. Gdy połączy je stalowy zwornik oraz błysną czarne, kute ćwieki – można odpływać.

„Carpinus triangulum”

Gałęzie grabu są niezwykle mocne, niegdyś robiono z nich klatki na ptactwo, narzędzia, koła czy też pałki perkusyjne. Ich połączone odnogi tworzą sugestywne linie i płaszczyzny, które zdają się same układać w jakiś pierwotny system trójpodziału. Ośnik z trudem brnie w twardym materiale, czasem grzęźnie i na pomoc wzywa szerokie, szkicowe dłuto. Trzymam się kurczowo tych krawędzi i trójkątnych płaszczyzn, więc może nie utknę na dobre...

„Tortuosa funem”

Moją wierzbą mandżurską żywo zainteresował się dzięcioł. Gdy wydłubał z pnia okazałą larwę Trociniarki czerwicy wiedziałem już, że niebawem materiałem na kolejną rzeźbę będą konwulsyjnie poskręcane konary tego pięknego drzewa. Natura kształtuje przedziwne i ekspresyjne formy. W celu oswojenia ostrugałem je trochę, a następnie je okiełznałem pętając bydlęcym powrozem.

„Wieża I”, „Wieża II”

Ursus C – 330 natrudził się niemało, zanim wyrwał z ziemi dwie sędziwe, zdziczałe jabłonie. Koła buksowały, lina wżerała się w pień, a poczciwy przyjaciel - toporek pomagał, jak umiał. Wreszcie ukazała się Ona – karpa korzeniowa, zwana również karczem. To fundament, a może również mózg drzewa, co sugeruje w bestsellerze „Sekretne życie drzew” niemiecki leśnik, pisarz i ekolog Peter Wohlleben. Przenikające się i zrośnięte zwoje korzeniowe tworzą dynamiczny i niepowtarzalny układ przestrzenny. Odbieram go naturze i wprowadzam swój geometryczny porządek, podobnie jak cieśla wykonujący zręby domu z bala, gdy pracowicie obrabia zamek węgłowy z ostatkami lub bez ostatków.

„Wieża III”

Orzech rosnący w pobliżu transformatora został trafiony piorunem. Na całej długości pnia powstała szczelina i pogłębiające się pęknięcie. Drzewo próbowało zabliźnić ranę, o czym świadczy charakterystyczne narośle. Jego walka o przetrwanie stała się mottem tej rzeźby, oczywiście po zaakceptowaniu przeze mnie paradoksu związanego z koniecznością wycinki marniejącego bohatera. Kompozycja pracy oparta jest na formie klina, który moim zdaniem najtrafniej wpisuje się w ten dramat materii rozdzieranej ogromną energią natury.

„Ptaki”

Zestaw 10 ptaków na wystawie to mała cząstka spośród wielu wyrzeźbionych przeze mnie do tej pory. Wystrugałem je toporkiem na kubicy i osadziłem na kamieniach polnych. To temat, który również systematycznie realizuję na zajęciach snycerstwa w Liceum Plastycznym i który zawsze wywołuje pozytywne emocje i takież rezultaty plastyczne. Ptactwo – nasi bracia – cudowni, żwawi, kolorowi, ciekawscy i natrętni, bezwzględni dla obcych, czuli dla swoich. Cisi i pokorni towarzysze plenerowych konsumentów, drapieżnicy i hałaśliwi pieniacze. Fanatycy auto – detailingu. Ratowałem raz zaplątanego w sznurek młodego mazurka. Trzymam w dłoni drobinę, której serduszko w afekcie bije 1000 razy na minutę a jej temperatura jest bliska 40 stopni C. To zniewalające, ale gdy ją uwolnisz z więzów, nie spodziewaj się nagrody. Zostaniesz wściekle obświerkany.

Przesłanie Pana Cogito. Herbert:

...”strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne
ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy
światło na murze splendor nieba
one nie potrzebują twego ciepłego oddechu
są po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy...”

Kamyk. Herbert:

...”czuję ciężki wyrzut
kiedy go trzymam w dłoni
i ciało jego szlachetne
przenika fałszywe ciepło
- Kamyki nie dają się oswoić
do końca będą na nas patrzeć
okiem spokojnym bardzo jasnym”...

„Kosmiczny dekiel”

Ten destrukt to pokrywa bieszczadzkiej studni, na której długo pełnił swoją posługę. Przyglądał się gwiazdom. Przez jego szpary odbijały się w wodzie mgławice i konstelacje. Jasna wstęga Drogi Mlecznej prześwietlała jego ciemne, chropowate, wydrążone przez deszcze oblicze. Słońce swym żarem rozpalało, a Księżyc chłodził to oblicze okrągłe, jak sfery miliardów gwiazd żeglujących po firmamencie. Na ich pamiątkę, symbolicznie, ponabijałem to oblicze gwoździami.

„Następni do Raju”

Ideą tej rzeźby jest rytuał oczekiwania. Tytułowy Raj jest tutaj alegorią mitycznego celu, ale również kresu oczekiwania. Tłum kolejkowiczów to personifikacje symbolicznych istot, które nazwałbym Nieludźmi, wzorem filmowej serii Bruno Dumonta z 2018 r. o groteskowej bezradności francuskiej prowincji wobec imigrantów. W tej metaforze zawarta jest też myśl o „ludziach uprzedmiotowionych” Andrzeja Wróblewskiego, obecna w jego obrazach z serii „Poczekalnia”, Ukrzesłowienie”, czy „Kolejka trwa”. Pracę zrealizowałem najprostszymi metodami, aby jej syntetyczna, wyrazista forma dała się odczytać zgodnie z przesłaniem.

„Nowy horyzont”

Sosnowe deski – wycinaną, dekoracyjną, zębatą koronkę pozyskałem podczas remontu elewacji domu. Spędziły tam kilkadziesiąt lat i przetrwały w zadziwiająco dobrym stanie, wielokrotnie przemalowywane i naprawiane. Idea tej pracy pojawiła się wraz z artefaktem w postaci owych fragmentów architektury drewnianej z odciśniętym na nich piętnem czasu. Gdy złożyłem ją w całość, powstała pół - przestrzenna kompozycja w typie perspektywy kulisowej lub rzędowej, z dominującym linearnie motywem zygzaku. Kompozycję wypełniły stworzenia podążające w kierunku linii horyzontu.
Termin nowy horyzont to symbol oświecenia i nadziei.
Nazwą „New Horizons” ochrzczono sondę NASA badającą Plutona i inne obiekty Pasa Kuipera. Patrząc z jej perspektywy, horyzont - to okrąg – granica pomiędzy kosmicznym bezmiarem, a przestrzenią zasłoniętą przez Ziemię.

„Rzeźba do czytania”

Zażółć gęślą jaźń - to formuła, którą zna każdy, kto pracuje z literami, tzw. fontami. Towarzyszy krojom liter z dziewięcioma polskimi znakami diakrytycznymi: .ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż. Brak jej semantycznego sensu wykazali eksperci - prof. Bralczyk poświęcił temu jedną ze swoich telewizyjnych pogadanek o meandrach języka polskiego. Ów nonsens, przy odrobinie życzliwej tolerancji, może być jednak inspirujący.
Dla porządku: gęślą oznacza tutaj prymitywny, ludowy instrument smyczkowy znany na całej Słowiańszczyźnie i na Bałkanach.
Brzmienie mojej wersji jest podporządkowane, podobnie jak w formule wzorcowej, jednokrotnemu użyciu wszystkich 9 liter z polskimi znakami diakrytycznymi w czterech, czteroliterowych wyrazach, nie tworzących zdania. Sugeruję interpretację ich treści w kierunku refleksji gorzko - ironicznych i patriotyczno - synonimicznych. Praca powstała również z myślą o samoistnym procesie rugowania tych znaków w wyniku postępującej dominacji mediów elektronicznych w komunikacji werbalnej. Siłę działania przestrzennego trójwymiarowych liter w rzeźbie miałem okazję docenić podczas realizacji dużych prac plenerowych, w których stanowiły one zasadniczą ich część. Starałem się wykorzystać dostępną mi gamę środków rzeźbiarskich i narzędzi w celu poruszenia i zdynamizowania kompozycji. „Rzeźba do czytania” jest tytułem nieco przewrotnym, służy głównie do oglądania i to ze wszystkich stron, gdyż jej plastyczny sens tkwi w jej relacjach przestrzennych.

Postscriptum.

Praca nad obrazem lub rzeźbą przypomina czasem alchemiczne eksperymenty, gdy do końca nie wiadomo, czy stworzone zostanie magiczne lekarstwo czy trucizna. Jest, jak mawiał Józef Czapski, spowiedzią artysty, podczas której mogą pojawić się brzydkie rzeczy. To doświadczanie ryzyka, przeżywanie dylematów i złudzeń, ale też uczestnictwo w Tajemnicy, poszukiwanie Ideału, Prawdy i Piękna.

Paweł Leszega